Bronmateriaal vertaalonderzoek
Eind 2019 heb ik voor potentiële klanten een showcaseproject gecreëerd met documentatie van de Philips CD100, de eerste cd-speler op de Europese markt. Dit project bevat zeer divers tekstmateriaal uit onder andere de gebruiksaanwijzing, folder, servicehandleiding en catalogus van de CD100.
Met deze showcasevertalingen kaart ik veelvoorkomende vertaalkwesties aan en leg ik kort uit hoe ik die behandel en oplos. Daarnaast biedt het project een interessant retrospectief op een revolutionair apparaat.
bekijk showcasevertaling CD100
Op 6 februari 2020 introduceerde DeepL een nieuw vertaalsysteem. Drie dagen later heb ik deze vernieuwde machinevertalingstechnologie het bronmateriaal laten vertalen op zowel zinsniveau (per zin) als alineaniveau (per alinea). De verschillen tussen de vertaalde zinnen met of zonder extra aangeboden context zijn miniem (zie cirkeldiagram) en pakken opvallenderwijs niet altijd positief uit voor de contextrijkere variant.
Vertaalvergelijking zin 1/2
Woorden: 31 | Tekens: 152
The Compact Disc system is silent and offers untold benefits in sound quality, convenience and durability. The music signal is read by a laserbeam, which imposes no wear on the disc.
Woorden: 29 | Tekens: 172
Het Compact Disc systeem is stil en biedt onnoemelijke voordelen in geluidskwaliteit, gemak en duurzaamheid. Het muzieksignaal wordt gelezen door een laserstraal, die geen slijtage aan de disc oplegt.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
Woorden: 28 | Tekens: 165
Het cd-systeem is stil en biedt ontelbare voordelen op het gebied van geluidskwaliteit, gemak en duurzaamheid. Een laserstraal leest het muzieksignaal zonder slijtage te veroorzaken aan de cd.
Ik beschouw DeepL’s onvertaalde Nederlandse equivalent van het Engelse disc als verkorte notatie van compact disc. In die hoedanigheid is het immers synoniem aan de woorden schijf en cd. Maar feitelijk is disc een onbestaand Nederlands woord dat niet voorkomt in het Groot Woordenboek van Van Dale of de woordenlijst van de Taalunie. Zie ook de opmerking bij de vertaling disk in zin 6 op alineaniveau.
Technisch schrijvers gebruiken in handleidingen regelmatig de lijdende vorm. In deze overtuigende tekst uit de inleiding zou een actieve variant niet misstaan. Een passieve zin is natuurlijk niet fout, maar maakt de tekst vaak wel omslachtiger. Een vertaler kan ervoor kiezen om zo’n passieve zin om te zetten naar een actieve variant, een best practice in copywriting.
Vertaalvergelijking zin 3
We have kept the instructions as short and concise as possible as we know how anxious you are to hear your Compact Disc player for the very first time.
We hebben de instructies zo kort en bondig mogelijk gehouden, omdat we weten hoe bezorgd u bent om uw Compact Disc speler voor de eerste keer te horen.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
We hebben de instructies zo beknopt mogelijk gehouden, omdat we weten dat u staat te trappelen om te gaan luisteren naar uw cd-speler.
De betekenis van anxious is hier uitkijken naar. DeepL heeft hier duidelijk onvoldoende zicht op de context van de zin. Als ik de hele alinea aanbied, heeft het vertaalsysteem klaarblijkelijk wel voldoende context om de zin te kunnen corrigeren tot: (…) omdat we weten hoe graag u uw Compact Disc-speler voor het eerst wilt horen. Let ook op het extra koppelteken dat DeepL introduceert in het woord Compact Disc-speler.
Vertaalvergelijking zin 4
With your hand open, and thumb and fingers extended, take the Compact Disc out of its holder and fit it, label side up, on to the spindle in the disc compartment.
Neem de Compact Disc met open hand en uitgestrekte duim en vingers uit de houder en plaats deze met de labelzijde naar boven op de spindel in het disc-compartiment.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
Haal de cd tussen duim en vingers uit het hoesje. Plaats de cd met de bedrukte zijde naar boven op de as in het cd-vak.
De handelingen worden in deze grammaticaal correcte machinevertaling wat omslachtig en onduidelijk verwoord (drie keer achtereen en). Dat kan korter. Inkopers van technische vertalingen stellen soms restricties aan het tekenaantal van de vertaling ten opzichte van het Engelstalige origineel (bijvoorbeeld als tekst buiten het bereik van een display kan vallen). Omdat het Nederlands voor dezelfde boodschap vaak meer tekens nodig heeft dan het Engels, moet de vertaler alert zijn op die tekstexpansie en overtollige tekens wissen. Schrappen is een van de standaardgereedschappen van de vertaler die ontbreekt in de gereedschapskist van de vertaalmachine. Alleen met pre-editing of post-editing kun je een computervertaling eventueel laten afknotten. Mijn vertalingen komen op zowel woord- als tekendichtheid gemiddeld net iets onder die van de originele handleiding van Philips uit.
Vertaalvergelijking zin 5
Do not allow more than 5 seconds to elapse between releasing the STORE button and pressing the SELECT button to make the next selection, otherwise the TRACK Display LED will go out.
Laat niet meer dan 5 seconden verstrijken tussen het loslaten van de STORE knop en het indrukken van de SELECT knop om de volgende keuze te maken, anders gaat de TRACK Display LED uit.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
Nadat u op de knop STORE (opslaan) hebt gedrukt, moet u binnen 5 seconden met de knop SELECT (selecteren) de volgende track selecteren, anders dooft de led voor de betreffende track.
DeepL vertaalt de Engelstalige functiebeschrijvingen van uitlees- en bedieningselementen niet. Een vertaler kan inschatten of het nodig is om de Nederlandse vertaling te vermelden (bv. standaard tussen haakjes achter de Engelse term of alleen bij de introductie van de term).
Vertaalvergelijking zin 6
You will have no problems in playing such discs on your Compact Disc player, but the operation of the PROGR Display, the functions of the player and the programming will be slightly affected.
U zult geen problemen hebben met het afspelen van dergelijke discs op uw Compact Disc speler, maar de werking van het PROGR Display, de functies van de speler en de programmering zullen enigszins worden beïnvloed.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
U zult dit soort cd's probleemloos kunnen afspelen, maar de werking van het PROGR-display en de functies voor afspelen en programmeren worden er enigszins door beïnvloed.
DeepL wijzigt op alineaniveau het woordje disc in disk, wat ik op z’n minst een opmerkelijke aanpassing vind. Omdat in de rest van de tekst ook de samenstelling compact disc voorkomt, heb ik eerder de schrijfwijze disc (met een c) als verkorting daarvan niet fout gerekend. De spellingsvariant disk (met een k) is in deze context echter echt een vertaalfout, want er is een duidelijk technisch verschil. Een disc (in samenstellingen als minidisc en compact disc) is een optisch opslagmedium, zoals een audio-cd, cd-rom en dvd. Een disk (in samenstellingen als diskdrive, harddisk en floppydisk) daarentegen is een magnetisch opslagmedium.
Vertaalvergelijking zin 7
When the decoder PCB is placed in one of the two service positions (see fig below) measurement can be performed on both the servo PCB and the decoder PCB.
Wanneer de decoderprintplaat in een van de twee serviceposities is geplaatst (zie onderstaande afbeelding) kan de meting worden uitgevoerd op zowel de servo- als de decoderprintplaat.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
Door de decoderprint in een van de twee servicestanden te plaatsen (zie afb. hierna), kunt u zowel aan de servoprint als de decoderprint meten.
Afbeeldingen kunnen bij het opmaken van een tekst onbedoeld op een andere locatie belanden. De vertaler kan daarom besluiten om verwijzingen ambigu (bv. hiervoor/hierna) of juist absoluut (bv. afb. 4) te maken.
Op alineaniveau kort DeepL de samenstelling printplaat af tot print.
Vertaalvergelijking zin 8
The error correction test disc was cleared with all tests being replayed without audible degradation.
De foutcorrectietestschijf werd gewist en alle tests werden opnieuw afgespeeld zonder hoorbare degradatie.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
De cd-speler speelde alle tests van de foutcorrectie-testschijf zonder dat de geluidskwaliteit verslechterde.
DeepL vertaalt het werkwoord clear als wissen. Ook als ik het vertaalprogramma meer context bied, handhaaft het deze vertaling.
Ik vind het knap dat DeepL een lange samenstelling als foutcorrectietestschijf correct spelt, aangezien onnodig spatiegebruik bij samenstellingen een veelvoorkomend manco van machinevertalingen is. Zelf spel ik dit woord met een koppelteken om de leesbaarheid te verbeteren.
Vertaalvergelijking zin 9
The player excelled with the Concertgebouw Shotakovich symphony capturing the size and character of the hall acoustic and placing the power of the instruments in depth in the stereo image.
De speler blonk uit met de symfonie van Concertgebouw Shotakovich die de grootte en het karakter van de zaal akoestisch vastlegt en de kracht van de instrumenten in de diepte in het stereobeeld plaatst.
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
De speler laat bij beluistering van de Sjostakovitsj-symfonie overtuigend het formaat en akoestisch karakter van Het Concertgebouw horen en plaatst de power van de instrumenten driedimensionaal in het stereobeeld.
Fouten en slordige of onduidelijke formuleringen in de brontekst vormen een groot risico voor vertaalsoftware. De onderlinge relatie tussen locatie en uitvoerende blijkt in deze zin begrijpelijkerwijs het grootste struikelblok. Ik heb deze kwestie op een creatieve manier opgelost door de locatienaam in eerste instantie weg te laten en verderop te laten terugkeren in plaats van het woordje zaal.
DeepL behoudt hier de Engelse spelling voor de naam van de componist, maar verzuimt de spelfout uit de recensie te corrigeren. Ik spel eigennamen volgens algemene spellingsregels en neem namen van organisaties over in de notatie die de betreffende organisatie zelf hanteert.
Op alineaniveau wijzigt DeepL de werkwoordstijden van deze zin. Als ik de zin los aanbied, gebruikt DeepL de onvoltooid tegenwoordige tijd (vastlegt/plaatst), maar op alineaniveau wordt die gewijzigd in een onvoltooid verleden tijd (vastlegde/plaatste).
Vertaalvergelijking zin 10
“All else is gaslight.”
“Al het andere is gaslicht.”
- identiek
- verschil in notatie
- verwante betekenis
- afwijkend
“Alle andere geluidsdragers zijn passé.”
Metaforen, slang en ander creatief taalgebruik kunnen voor vertalers (zowel die van huid en haar als die uit silicium) een flinke uitdaging vormen. Alleen door dit citaat heel vrij te vertalen, blijft de betekenis behouden.
Algehele vergelijking van vertalingen
Als goed wel goed genoeg is, de tekst snel en goedkoop vertaald moet worden, geen privacygevoelige informatie bevat en het resultaat geredigeerd wordt, kan DeepL een aardig alternatief zijn.
Voor een afgewogen oordeel over de vertaalmethode die het beste bij u past, zou u naast kwaliteit de vertaling moeten vergelijken op privacy, onderscheidend vermogen, tekstlengte en levertijd. In het volgende artikel worden al deze aspecten van de vertalingen vergeleken.
Auteursprofiel
